Οι χιμπατζήδες κάνουν εμπόριο όπως και οι άνθρωποι!

Ποιες ήταν οι βάσεις που θεμελίωσαν τις φιλίες μεταξύ των ατόμων ; Αν μελετήσουμε την συμπεριφορά των χιμπατζήδων θα δούμε πως η προσφορά βοήθειας σε μία μάχη, ο δανεισμός ενός εργαλείου και η προσφορά φαγητού που και που, αποτελούν καλά θεμέλια.

Οι πρωτευοντολόγοι (ζωολόγοι με πεδίο έρευνας τα πρωτεύοντα θηλαστικά) επαναπροσδιορίζουν την πολυπλοκότητα των κοινωνικών δομών των χιμπατζήδων, υπό το φως νέων ευρημάτων. Οι νέες παρατηρήσεις προτάσσουν και απαντήσεις στο ερώτημα "γιατί να μοιραστεί κάποιος κάτι με μη συγγενή;"


Για πρώτη φορά παρατηρήθηκαν άγριοι χιμπατζήδες στη Σενεγάλη, οι οποίοι έπαιρναν φαγητό και εργαλεία από άλλου χιμπατζήδες, χωρίς οι τελευταίοι να αντιδρούν. Οι χιμπατζήδες που "χάριζαν" τα παραπάνω πράγματα ούτε πληρωνόντουσαν κάπως αλλά ούτε και διαμαρτύρονταν. Αντίθετα, αυτoύ του τύπου  το εμπόριο φαίνεται πως χτίζει την κοινωνική συνοχή.

Καλλωπισμός μεταξύ χιμπατζήδων

Επιπλέον, σε μια άλλη μελέτη που διεξήχθη στην δυτική Αφρική και συγκεκριμένα στην Ακτή Ελεφαντοστού, περιγράφηκε μια "αγορά" στην οποία αγαθά (τροφή και εργαλεία) ανταλλάσσονταν τόσο με κοινωνικές συμπεριφορές, όπως προσφορά καλλωπισμού και σεξουαλικών επαφών, όσο και πόρους, όπως κρέας.

Ο Christophe Βoesch του ινστιτούτου Max Planck για την Εξελικτική Ανθρωπολογία στο Leipzig της Γερμανίας, λέει πως μόλις πρόσφατα αρχίσαμε να εκτιμούμε τον χρόνο και την ενέργεια που δαπανούν οι χιμπατζήδες στην οικοδόμηση αμοιβαίων σχέσεων μεταξύ τους, ενώ συγκρίνει και τις σχέσεις που αναπτύσσουν με την φιλία. "Τα ευρήματα αυτά, παρακινούν τους πρωτευοντολόγους να χρησιμοποιούν όρους που στο παρελθόν χρησιμοποιούνταν μόνο για τους ανθρώπους".

Η Jill Pruetz του πανεπιστημίου της Iowa και η συνάδελφός της Stacy Lindshield κατέγραψαν έναν τύπο "πρωτο-εμπορίου" σε χιμπατζήδες της σαβάνας, του είδους Pan troglodytes. Στην περιοχή Fongoli της Σενεγάλης λοιπόν, κατέγραψαν 41 περιστατικά διαμοιρασμού φυτικού φαγητού και εργαλείων. Οι χιμπατζήδες είναι γνωστό πως μοιράζονται το κρέας, αλλά αυτή ήταν η πρώτη φορά που παρατηρήθηκε να μοιράζονται και άλλους τύπου φαγητού. (εδώ η εργασία που δημοσίευσαν)

Φαγητό ή εργαλεία "άλλαξαν χέρια" 27 φορές, από αρσενικούς σε θηλυκούς χιμπατζήδες. Στις περισσότερες περιπτώσεις κάποιο θηλυκό απλώς έπαιρνε αυτό που ήθελε, χωρίς να αντιδρά το αρσενικό. Σε άλλους πληθυσμούς έχει παρατηρηθεί τα αρσενικά να επιτίθενται σε τέτοιες περιπτώσεις. Ομως στην κοινωνία στην περιοχή Fongoli, τα αρσενικά υπερτερούν αριθμητικώς των θηλυκών και έτσι πρέπει να τους φέρονται ευγενικά αν θέλουν να έρθουν σε σεξουαλική επαφή αργότερα.

Η Pruetz πιστεύει πως αυτή η ανταλλαγή αγαθών λειτουργεί ως εξομαλυντής κοινωνικών εντάσεων. "Φαίνεται πως ο απώτερος σκοπός είναι η εγκαθίδρυση αρμονικών σχέσεων μεταξύ των μελών της ομάδας"

Όταν ένα αρσενικό δίνει κάποιο αγαθό σε κάποιο άλλο αρσενικό, η Pruetz θεωρεί πως το πρώτο αρσενικό θα περιμένει γενναία υποστήριξη από το άλλο σε κάποια μελλοντική διαμάχη με άλλα αρσενικά. Όταν ένα αρσενικό μοιράζεται κάτι με ένα θηλυκό, το πιθανότερο είναι να προσδοκά σεξουαλικές επαφές μαζί της. "Στην διαμοίραση των αγαθών όμως, συμμετείχαν και άλλες σεξουαλικές ή  ηλικιακές κλάσεις ατόμων και αυτό νομίζω πως δείχνει την συνεκτική φύση αυτής της κοινότητας χιμπατζήδων" λέει η Pruetz.

Στο τροπικό δάσος του Τάι στο εθνικό πάρκο της Ακτής Ελεφαντοστού, ο Boesch και η συνάδελφός του Cristina Gomes, ανέλυσαν αρκετά δεδομένα που προήλθαν από την παρατήρηση μιας ομάδας 44 χιμπατζήδων για ένα διάστημα 22 μηνών και κατέληξαν πως οι πίθηκοι όντως εμπορεύονται! Είδαν επίσης, πως όντως οι αρσενικοί χιμπατζήδες ανταλλάσσουν κρέας για σεξουαλική επαφή και υποστήριξη σε διαμάχες με άλλους χιμπατζήδες. Η προσφορά καλλωπιστικών υπηρεσιών ήταν ίσως η χαμηλότερη σε αξία "υπηρεσία"..."ανταλλασσόταν" μόνο για αντίστοιχη υπηρεσία (σε καλλωπίζω για να με καλλωπίσεις). (εδώ το άρθρο)

"Οι κοινωνικές συναναστροφές δεν είναι τυχαίες στις κοινωνίες των χιμπατζήδων", λέει ο Boesch. " Οι περισσότερες στηρίζονται στη θύμηση γεγονότων καθώς και σε μακροχρόνιες σχέσεις.

Ο Andrian Jaeggi του πανεπιστημίου της California, μελέτησε το φαινόμενο της ανταλλαγής και της διαμοίρασης σε διάφορα είδη πρωτευόντων. "Οι παρατηρηθείσες ανταλλαγές ομοιάζουν με αυτές που συμβαίνουν μεταξύ ανθρώπων-φίλων, στις οποίες δεν κρατάμε λεπτομερές ιστορικό του τι χρωστάει ο ένας στο άλλον".

Οι ασυνήθεις συμπεριφορές που επέδειξαν οι χιμπατζήδες στην περιοχή Fongoli, οι οποίοι μένουν σε σπηλιές και κυνηγούν θηράματα χρησιμοποιώντας ακόντια , πιθανώς οφείλεται στο περιβάλλον της σαβάνας που ζουν, λέει η Pruetz. Η Fongoli είναι μια ανομοιογενής περιοχή με δάση, λιβάδια και περιοχές με βλάστηση μπαμπού. Για να αντεπεξέλθουν σε θερμοκρασίες που φτάνουν και τους 40 °C, κατοικούν σε δροσερές και σκιερές σπηλιές. 

"Το γεγονός ότι οι χιμπατζήδες μεταφέρουν το προς κατανάλωση φαγητό σε σκιερές περιοχές (σπηλιές) πιθανώς δίνει περισσότερες ευκαιρίες για ανταλλαγές", λέει ο Jaeggi. 

Η ανάπτυξη τέτοιων συμπεριφορών στο περιβάλλον της σαβάνας - το περιβάλλον δηλαδή στο οποίο κατά πάσα πιθανότατα εξελίχθηκε και ο άνθρωπος - έπαιξε σημαντικότατο ρόλο στην εξέλιξη του κοινωνικού συστήματος όλων των πιθήκων.

"Οι πρώτοι ανθρωπίδες που ζούσαν σε περιβάλλοντα σαβάνας, πιθανότατα είχαν παρόμοια δομημένο κοινωνικό σύστημα, χαρακτηριζόμενο από σταθερές, μακράς διάρκειας σχέσεις και πιθανότατα επωφελήθηκαν από ανταλλαγές φαγητού", σύμφωνα με τον Jaeggi. Όταν οι πρώτοι άνθρωποι κυνηγούσαν μεγάλα θηράματα, δεν τους στοίχιζε πολύ να μοιραστούν την λεία. Ακόμα και ο πιο πεινασμένος άνθρωπος των σπηλαίων δεν μπορούσε να τραφεί με μια ολόκληρη αντιλόπη. Η διαμοίραση της λείας δημιουργούσε ένα αίσθημα υποχρέωσης στους αποδέκτες της γενναιοδωρίας του.

Η μετάφραση έγινε από το newscientist.com