Κατάγεται ο άνθρωπος από τον πίθηκο;

Πρόσφατα κυκλοφόρησε ένα άρθρο που έδειχνε τα αποτελέσματα μιας έρευνας στις ΗΠΑ, σχετικά με βασικές επιστημονικές γνώσεις στην κοινωνία. Πάνω από το 25% δεν γνωρίζει ότι η Γη γυρίζει γύρω από τον ήλιο,  ενώ το 52% αγνοεί (σύμφωνα με το άρθρο) ότι ο άνθρωπος κατάγεται από τον πίθηκο. Όσο αφορά την καταγωγή του ανθρώπου όμως, είναι όντως έτσι τα πράγματα; 

Η απάντηση που δινόταν μέχρι τώρα (και ήταν σωστή) ήταν πως ο άνθρωπος δεν κατάγεται από τον πίθηκο, αλλά έχει κοινή καταγωγή από τους πιθήκους. Αυτό που συνήθως δεν συμπεριλαμβανόταν (στην κατά τα άλλα σωστή απάντηση) γιατί άνηκε στα ευκόλως ενοούμενα, ήταν ο επιθετικός προσδιορισμός "σύγχρονοι" στο "πίθηκοι". Δηλαδή ο άνθρωπος δεν κατάγεται (προφανώς) από τους σύγχρονους πιθήκους, αλλά έχει κοινό πρόγονο μαζί τους.

Ας δούμε λίγο όμως, τι εννοούμε πραγματικά λέγοντας πίθηκος. Με τον όρο "πίθηκος" εννοούμε εκείνη την ομάδα των πρωτευόντων που μοιράζονται χοντρικά τα παρακάτω χαρακτηριστικά: απουσία ουράς, πλατιά νύχια , αντιτακτό αντίχειρα, χέρια κατάλληλα για λαβές και για τα αρσενικά, πέος που κρέμεται ελεύθερο αντί να προσαρτάται στην κοιλιά.

Η διαφοροποίηση των πρωτευόντων που ακολουθώ προσωπικά είναι αυτή μεταξύ πιθήκων και μαϊμούδων. Μία άλλη παραδείγματος χάριν, συμπεριλαμβάνει και τις μαϊμούδες στους πιθήκους, τους οποίους χωρίζει σε μικρούς και μεγάλους. Είναι θέμα ορισμού αυτό.

Οι σύγχρονοι πίθηκοι χωρίζονται σε πέντε γένη, ενώ αν θέλαμε να είμαστε πιο σωστοί θα τους κατατάσσαμε σε 4, ενώ μερικοί πιο πρωτοπόροι κάνουν κατάταξη σε 3 γένη. 

Τα πέντε γένη είναι το γένος Pongo (Ουραγκοτάγκοι), το γένος Gorilla (Γορίλες), το γένος Hylobates (Γίββωνες), το γένος Pan (Χιμπατζήδες) και φυσικά το γένος Homo (Άνθρωποι). Η αλήθεια είναι πως Pan και Homo απέχουν τόσο λίγο γενετικά που κανονικά θα έπρεπε να συγκαταλέγονται στο ίδιο γένος (το Homo, καθώς ιστορικά αυτό περιγράφηκε πρώτο). Οι πιο πρωτοπόροι στο γένος Homo τοποθετούν και τους γορίλες. 

Pongo

Gorilla

Pan

Homo

Hylobates

Είναι προφανές λοιπόν, ότι ο πίθηκος δεν είναι κάποιο συγκεκριμένο ζώο. Μπορεί να είναι οποιοδήποτε από τα πέντε. Δηλαδή ενώ ο χιμπατζής είναι πίθηκος, με τον όρο πίθηκος δεν εννοούμε απαραιτήτως τον χιμπατζή ή τον γορίλα κλπ. Επίσης δεν έχουν νόημα αναφορές όπως "ο κοινός πρόγονος ανθρώπου και πιθήκου" γιατί είναι λάθος. Αντιθέτως "ο κοινός πρόγονος ανθρώπου και γορίλα (ή οποιοσδήποτε συνδυασμός των πέντε γενών)" είναι οι μόνες που έχουν βάση.

Ο άνθρωπος δεν κατάγεται από κανέναν σύγχρονο πίθηκο. Κατάγεται όμως από πίθηκο; Η απάντηση σε αυτή την ερώτηση είναι ναι. Στην wikipedia παραδείγματος χάριν βρίσκουμε μια αρκετά λεπτομερή ανάλυση των προγόνων του ανθρώπου.  Ένας εξ' αυτών είναι ο Αρδιπίθηκος που έζησε πριν από 4.5 εκατομμύρια χρόνια. Δεν είναι πίθηκος αυτός; Ο Αυστραλοπίθηκος δεν είναι πίθηκος; Ακόμα και μέλη του γένους Homo (αφού έχουμε ξεκαθαρίσει ότι και ο Homo sapiens συγκαταλέγεται στους πιθήκους) όπως ο Homo habilis ή Homo ergaster δεν ήταν πίθηκοι; Ήταν. Και αυτός ήταν ο λόγος που απάντηση στην ερώτηση αν ο άνθρωπος κατάγεται από πιθήκους είναι καταφατική. Απλώς κατάγεται από εξαφανισμένους πια πιθήκους.

Εν κατακλείδι, ο άνθρωπος όντως δεν κατάγεται από κανέναν από τους σύγχρονους πιθήκους. Με όλους έχει κοινό πρόγονο, με κάποιους έχει στενότερο κοινό πρόγονο από άλλους και δεν είναι κακό να θεωρούμε ότι τουλάχιστον με τους χιμπατζήδες ανήκουμε ΚΑΙ στο ίδιο γένος (κάτι που αποδεικνύεται).